“Μοχάμεντ κλαίμε για σένα!
Θα κάνουμε αυτούς
που φταίνε για το θάνατο σου να κλάψουν!”
Το 2011, όπως έχει ήδη δείξει θα είναι μια ιδιαίτερη χρονιά για το βορειοαφρικανικό προλεταριάτο. Ο άνεμος της εξέγερσης φύσηξε και η ελευθερία επέστρεψε στους δρόμους. Τυνησία, Αίγυπτος, Αλγερία. Η πτώση του Μπεν Αλί, στις 14 Ιανουαρίου στην Τυνησία, έπειτα από 23 χρόνια στην εξουσία, μοιάζει να είναι η αρχή. Η συνέχιση της εξέγερσης και η προσπάθεια να επιβληθεί το δίκιο των εξεγερμένων υποδηλώνει πως δεν επρόκειτο για ένα ζήτημα καθαρά αντικυβερνητικό, όπως η αντικατάστάση του Μπεν Αλί. Αντιθέτως, εμφανίζεται ένα ζήτημα πολιτικό συνολικής υφής: δεν υπάρχει κανείς να εκπροσωπήσει πραγματικά αυτό που συμβαίνει. Δεν πρόκειται για αντιπολίτευση. Αν ισχύουν τα στοιχεία και οι πληροφορίες που αντλούμε από το διαδίκτυο, πρόκειται για μια επανάσταση της κοινωνίας, τόσο ενάντια στην τυραννία του Μπεν Αλί όσο και ενάντια στο χρεοκοπημένο σύστημα εκμετάλλευσης που η κοινοβουλευτική δικτατορία του Μπεν Αλί εξέφραζε. Βασικές αιτίες της κοινωνικής εξέγερσης υπήρξε η διαρκής υποτίμηση εδώ και χρόνια των εργατών, η υψηλή ανεργία και η συμπίεση των μισθών καθώς και η διαρκής άνοδος του κόστους διαβίωσης. Ίσως έτσι να εξηγείται η οικονομική σταθερότητα (βλ. Δείκτες ανάπτυξης) για την οποία καυχιόταν η Τυνησία και έχαιρε της επιδοκιμασίας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και πολλών ευρωπαίων ηγετών. Η πολιτική καταπίεση (συνθήκη που συναντάται σε όλες τις χώρες της βόρειας Αφρικής) και η απουσία ανεξάρτητων θεσμικών μορφών διαμεσολάβησης κατέστησαν την εξέγερση μοναδική μορφή έκφρασης της δυσαρέσκειας.
Η σπίθα που μέσα σε 20 περίπου μέρες ανέτρεψε ένα καθεστώς χρόνων εξαπλώθηκε γρήγορα και σε άλλες χώρες. Στην Αλγερία. με την εξέγερση ενάντια στην αύξηση των τιμών των τροφίμων, όπου ο εκεί πρόεδρος τις πήρε πίσω με διάταγμα, και στην Αίγυπτο, που από τις 25 Ιανουαρίου με διαδηλώσεις παρόμοιες με αυτές στην Τυνησία, χιλιάδες άνθρωποι ξεχύθηκαν στους δρόμους ενάντια στο καθεστώς του Μουμπάρακ. Το πείσμα, η αποφασιστικότητα και ο αριθμός των εξεγερμένων φαίνεται πως είναι ικανά να αντιπαλέψουν την βία της αστυνομία και του στρατού (που σε πολλές περιπτώσεις έπαψε να ακολουθεί τις εντολές των αξιωματικών του). Στην Τυνησία έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 100 νεκροί, παρομοίως και στην Αίγυπτο όπου τα γεγονότα συνεχίζουν να εξελίσσονται. Παρακάτω θα παρουσιάσουμε μια χρονολογική καταγραφή της εξέγερσης στην Τυνησία. Δυστυχώς λόγω πρακτικών δυσκολιών και έλλειψης κάποιων βασικών γνώσεων για τις πολιτικές ή συνδικαλιστικές οργανώσεις το χαρακτήρα τους, την ιστορικότητα τους και την ιδεολογική τοποθέτησή τους (αριστερά, ισλαμιστές, δημοκράτες κτλ.) θα εστιάζουμε κατά βάση σε στιγμές της ευρύτερης κοινωνικής κινητοποίησης και σύγκρουσης.
Τυνησία – ενάντια στη φτώχεια και στην καταπίεση της κρατικής μηχανής
17 Δεκεμβρίου: Αφορμή για την κοινωνική εξέγερση αποτέλεσε η δημόσια αυτοπυρπόληση του 26χρονου απόφοιτου πανεπιστημίου Mohamed Bouazizi, που πουλούσε φρούτα σε λαϊκή αγορά της πόλης Sidi Bouzid της Τυνησίας χωρίς άδεια, όταν αστυνομικοί ,αφού τον χαστούκισαν και τον έφτυσαν στο πρόσωπο, επιχείρησαν να κατασχέσουν το εμπόρευμά του. Σε μια χώρα που μαστίζεται από ανεργία και κυρίως από νέους πτυχιούχους άνεργους αλλά και που η καταπίεση της διαφωνίας εκφράζεται με την καταστολή πολιτικών οργανώσεων και φυλακίσεις, η απόπειρα αυτοκτονίας του Μοχάμεντ με την μορφή δημόσιας διαμαρτυρίας (έχουν προηγηθεί έντεκα αυτοκτονίες ανέργων μόνο στην πόλη Μπουσαλέμ το 2010) αποτέλεσε την σπίθα που έβαλε φωτιά σε όλη την Τυνησία.
Μετά την αυτοπυρπόληση του Mohamed Bouazizi (ο οποίος έπειτα από μέρες στην εντατική υπέκυψε στις 5 Ιανουαρίου) κάτοικοι της Sidi Bouzid συγκεντρώθηκαν έξω από κυβερνητικά κτίρια για να διαμαρτυρηθούν κατά της αστυνομίας. Το περιστατικό προκάλεσε βίαιες διαμαρτυρίες, στις οποίες διαδηλωτές έκαιγαν λάστιχα και φώναζαν συνθήματα ενάντια στην ανεργία. Τις επόμενες μέρες οι πρώτες αυτές αντιδράσεις θα αρχίσουν να διαχέονται σε όλο και περισσότερους ανθρώπους λαμβάνοντας το χαρακτήρα γενικευμένης κοινωνικής εξέγερσης.
22 Δεκεμβρίου: Άλλος ένας νέος αυτοκτόνησε αγγίζοντας καλώδιο υψηλής τάσης. Πριν πεθάνει φώναξε: «Όχι στη μιζέρια! Όχι στην ανεργία!»
25 Δεκεμβρίου: Ο Mohamed Amari, 18 ετών, σκοτώθηκε από έναν πυροβολισμό της αστυνομίας όταν αυτή άνοιξε πυρ εναντίον των διαδηλωτών στην Sidi Bouzid. Ο Τυνήσιος έφηβος σκοτώθηκε και άλλοι δέκα τραυματίστηκαν, όταν διαδηλωτές επιτέθηκαν σε φυλάκιο της εθνοφρουράς. Η κυβέρνηση αναφέρεται σε μεμονωμένα περιστατικά βίας υποκινούμενα από «ξένες δυνάμεις» που τα εκμεταλλεύεται η αντιπολίτευση για να αποσταθεροποιηθεί η χώρα (σας θυμίζει τίποτα;). Οι πληροφορίες για τα γεγονότα φιλτράρονται από τα ελεγχόμενα ΜΜΕ. Το μεγαλύτερο μέρος της κάλυψης των γεγονότων προέρχεται από δίκτυα όπως το Twitter, το Facebook και το YouTube. Αρκετοί bloggers στην προσπάθεια αντιπληροφόρησης συνελήφθησαν και ο εξοπλισμός τους κατασχέθηκε.
26 Δεκεμβρίου: Οργισμένες διαδηλώσεις συνεχίζονται στην Sidi Bouzid για 6η μέρα στη σειρά. Σημειώνονται επιθέσεις σε αστυνομικούς, κρατικά και κομματικά γραφεία με μολότοφ και πέτρες. Η αστυνομία απαντά με εντατικοποίηση της χρήσης των δακρυγόνων και εκατοντάδες συλλήψεις. Λήγουν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Γενικής Ένωσης Εργατών και του τοπικού κυβερνήτη, καταλήγοντας στην απελευθέρωση όλων των διαδηλωτών (34 προφυλακισμένοι ως τότε), με εξαίρεση 3 για “λόγους κρατικής ασφαλείας”.
28 Δεκεμβρίου: Μεγάλες διαδηλώσεις ανέργων πτυχιούχων και αλληλέγγυων προς τον λαό της Σίντι Μπου Ζιντ στην πρωτεύουσα Τύνιδα. Συνθήματα κατά του καθεστώτος, ενάντια στην αύξηση των τιμών, και κοινωνικής δικαιοσύνης κυριαρχούν. Η Ομοσπονδία Εργατικών Συνδικάτων της Τυνησίας (Tunisian Federation of Labour Unions) οργάνωσε διαδήλωση στην Gafsa. Οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν και στις 29 ενώ η εξέγερση εξαπλώνεται και σε πολλές άλλες πόλεις.
30 Δεκεμβρίου: Η αστυνομία διέλυσε διαδηλώσεις στις πόλεις Monastir, Sbikha και Chebba. Την επομένη μια εθνική οργάνωση δικηγόρων κάλεσε σε συγκέντρωση στην πρωτεύουσα ενώ ο πρόεδρος της Λίγκας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τυνησίας, κατήγγείλε ότι δικηγόροι σε ολόκληρη τη χώρα είχαν χτυπηθεί άγρια από την αστυνομία.
3 Ιανουαρίου: Ανοίγουν τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, η εξέγερση μεταφέρεται στους μαθητές και τους φοιτητές. Κάλεσμα μέσω facebook 11.000 νέων τυνήσιων σε γενική απεργία. Μέσα σε λίγες μέρες, το “η εργασία είναι δικαίωμα” έχει δώσει τη θέση του σε συνθήματα όπως “αρκετά με τον Μπεν Αλί”, “υπουργείο εσωτερικών = υπουργείο τρομοκρατίας”, και άλλα ανοιχτά αντικυβερνητικά κι αντικατασταλτικά συνθήματα.
6 Ιανουαρίου: Οι Τυνήσιοι δικηγόροι κήρυξαν απεργία διαμαρτυρόμενοι και για τις βιαιοπραγίες αστυνομικών εις βάρος συναδέλφων τους τις προηγούμενες ημέρες. Τις επόμενες ημέρες και άλλοι επαγγελματικοί κλάδοι κήρυξαν απεργία. Ένταση, απεργίες, διαδηλώσεις και συλλήψεις μετά την κηδεία του Mohamed Bouazizi.
7 Ιανουαρίου: Πεθαίνει ο 17χρονος Ajioub Alhammi σε νοσοκομείο της Τυνησίας. Τη Δευτέρα 3 Ιανουαρίου είχε αυτοπυρποληθεί σε ένα λύκειο της Τύνιδας, όταν τιμωρήθηκε από τις αρχές του σχολείου του επειδή είχε συμμετάσχει στην οργάνωση μιας εκδήλωσης αλληλεγγύης στις κοινωνικές διαμαρτυρίες. Ο Ajioub είχε προσπαθήσει να οργανώσει στο Ινστιτούτο Αλ Γουάφα μία διαδήλωση αλληλεγγύης στην εξέγερση στη Sidi Bouzid. Ο διευθυντής του σχολείου του τον απέβαλλε για 15 μέρες και τότε πήρε την απόφαση να αυτοπυρποληθεί δημόσια.
8-9 Ιανουαρίου: Ο κόσμος κατεβάζει και καίει τα τεράστια πορτραίτα-αφίσες του Μπεν Αλί. Στην πρωτεύουσα Τύνιδα, στην κεντρική πλατεία, τα ΜΑΤ έριξαν δακρυγόνα σε ευθεία βολή σε μια διαδήλωση φοιτητών. Σε άλλη διαδήλωση των καλλιτεχνών, η κατάληξη ήταν η ίδια. Οι μπάτσοι χτύπησαν με βιαιότητα την πορεία. Τουλάχιστον 50 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου. Οι ταραχές εξελίσσονται με απρόβλεπτο και χαοτικό τρόπο, χάρη στην απουσία παραδοσιακών οργανωτικών και θεσμικών πολιτικών δομών. Τα συνδικάτα αρνούνται να καταδικάσουν το κίνημα, δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς αφού αποτελούν την μοναδική αντιπολιτευτική δομή διαμεσολάβησης, που σίγουρα θα διεκδικήσει μερίδιο από την πίτα στο μέλλον.
11 Ιανουαρίου: Συνεχίζεται η εξέγερση. Η πρεσβεία της Τυνησίας στο Παρίσι δέχτηκε επίθεση με εκρηκτικά.
12 Ιανουαρίου: Ο πρόεδρος της Τυνησίας Μπεν Αλί ανακοίνωσε την απόφασή του να κλείσει τα σχολεία και τα πανεπιστήμια «μέχρι νεωτέρας», ως ένα μέτρο απελπισίας, με στόχο την αποδυνάμωση των διαμαρτυριών οι οποίες συνεχίζονται. Η άρχουσα τάξη παραπονιέται ότι «χάνει χρήματα με την ολοκληρωτική παράλυση της χώρας».
13 Ιανουαρίου: Κηρύσσεται “κατάσταση εκτάκτου ανάγκης”. Απαγορεύονται οι συναθροίσεις άνω των 3 ατόμων, ο στρατός και η αστυνομία «θα ανοίγουν πυρ» εναντίον όσων δεν υπακούν τις εντολές και επιβάλλεται απαγόρευση κυκλοφορίας καθημερινά από τις 18:00 ως τις 06:00. Οι εξεγερμένοι/ες δεν πειθαρχούν στα μέτρα.
14 Ιανουαρίου: Ο πρόεδρος της χώρας Μπεν Αλί εγκαταλείπει την Τυνησία και καταφεύγει στη Σαουδική Αραβία. Την εξουσία ανέλαβε ο μέχρι τότε πρωθυπουργός Mohammed Ghannouchi, ανακοινώνοντας την σύσταση προσωρινής κυβέρνησης και την διενέργεια ελεύθερων εκλογών. Οι συγκρούσεις και οι απεργίες συνεχίζονται μέχρι και σήμερα υποδηλώνοντας πως τα αίτια της εξέγερσης είναι βαθύτερα και ξεπερνούν την απλή εκδημοκράτιση του πολιτικού συστήματος.
21 Ιανουαρίου: Αν και ο προσωρινός πρόεδρος Γκανούσι έχει δεσμευτεί για εκκαθάριση του πολιτικού συστήματος και διενέργεια εκλογών σε 6 μήνες οι εξεγερμένοι/ες δεν πείθονται. Πλήθος κόσμου από διάφορες πόλεις συστήνουν «καραβάνια» και συναντιούνται στην Τύνιδα όπου και στρατοπεδεύουν μπροστά σε κυβερνητικά κτήρια διεκδικώντας την παραίτηση της προσωρινής κυβέρνησης. «Μην κλέβετε το όνειρο μας!», «Συνεχίζουμε την επανάσταση μας!», «Μας έχουν κλέψει τον πλούτο μας, δεν θα μας κλέψουν και την επανάσταση μας!», «Φύγετε, φύγετε, φύγετε!», ήταν από τα αναρίθμητα συνθήματα τα οποία φώναζαν οι διαδηλωτές.
28 Ιανουαρίου: Μετά τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης Ghannouchi και ενώ οι συγκεντρώσεις έξω από κυβερνητικά κτήρια συνεχίζονται το «Μέτωπο 14 Γενάρη», μια συμμαχία πολιτικών και κοινωνικών οργανώσεων, ανακοινώνει πως απορρίπτει την «προσωρινή κυβέρνηση εθνικής ενότητας» και καλεί στην δημιουργία «πανεθνικού συμβουλίου για την προστασία της επανάστασης» στην οποία θα πρέπει να συμμετέχουν όλες οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις, από συνδικαλιστικές οργανώσεις, επιτροπές και συμβούλια μέχρι και πολιτιστικοί σύλλογοι. που τάχθηκαν κατά της δικτατορίας και υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ελευθερίας.
