Ηλεκτρικό ρεύμα, φυσικό αέριο, βενζίνη, πετρέλαιο…η ενέργεια βρίσκεται μέσα στην καθημερινότητά μας και αποτελεί ένα πολύ σημαντικό παράγοντα καθορισμού των ζωών μας. Ό,τι κάνουμε, ό,τι παράγουμε χρειάζεται ενέργεια: ο φωτισμός, η παραγωγή τροφής, η θέρμανση, η κατασκευή κατοικίας. Επίσης, η ενέργεια αποτελεί μία βασική πρώτη ύλη για την τροφοδότηση ολόκληρου του καπιταλιστικού συστήματος: κινεί τις μηχανές των εργοστασίων και τον βιομηχανιών, συμβάλει στην παραγωγή φτηνών καταναλωτικών προϊόντων, μεταφέρει τα καταναλωτικά προϊόντα από περιοχή σε περιοχή και από χώρα σε χώρα για εμπορικούς σκοπούς. Η ενέργεια είναι ένα εργαλείο στα χέρια μας. Μας; Τους;
Το πώς φτάνει η ενέργεια από τον τόπο παραγωγής της στα σπίτια μας για να γίνει φως με το οποίο διαβάζουμε το βράδυ, το πώς φτάνει να τροφοδοτεί τις ηλεκτρικές μας συσκευές είναι μία μεγάλη ιστορία…όπως επίσης και ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται η ενέργεια και ποια τελικά συμφέροντα εξυπηρετεί. Ως προς αυτό, υπάρχουν διάφορες κοινωνικές ανισότητες που πολλές φορές τις αγνοούμε. Για παράδειγμα, ξέρουμε από πού προέρχονται οι ενεργειακοί πόροι και ποιες περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνθήκες επικρατούν σε αυτές τις περιοχές; Ή γνωρίζουμε ότι η ενέργεια χρησιμοποιείται για να τροφοδοτήσει μηχανές οι οποίες με την σειρά τους χρησιμοποιούνται για να αντικαταστήσουν θέσεις εργασίας*; Στην συνέχεια του κειμένου θα αναφερθούμε σε έναν άλλο αρκετά επίκαιρο παράγοντα κοινωνικής ανισότητας που αφορά στην ενέργεια. Αυτόν της αύξησης των τιμών της ενέργειας που χρειαζόμαστε για την επιβίωσή μας.
Αλλαγή των τιμολογίων της ΔΕΗ: αύξηση για τα νοικοκυριά, μείωση για βιομηχανία και καταστήματα
Η άνοδος των ενεργειακών τιμολογίων για τα νοικοκυριά δεν αποτελεί απλά μερικά ευρώ μεγαλύτερο κόστος. Ακριβώς επειδή η ενέργεια είναι τόσο σημαντική για εμάς αλλά και για το σύστημα γενικότερα, η άνοδος των ενεργειακών τιμολογίων είναι, κατά την γνώμη μας, μέρος μίας πολιτικής απόφασης η οποία βάζει περισσότερους περιορισμούς στις καθημερινές μας ανάγκες (όπως η θέρμανση), στις μετακινήσεις μας, στην δουλειά μας. Κατά μία έννοια η άνοδος των τιμών του ρεύματος αποτελεί στις σημερινές συνθήκες μία έμμεση επίθεση στο μισθό και στο κόστος επιβίωσής μας η οποία γίνεται λίγο λίγο για να μην το πάρουμε χαμπάρι. Και αυτό το λέμε γιατί η άνοδος των ενεργειακών τιμολογίων μετά την 1η Ιανουαρίου του 2011 που είναι από τις μεγαλύτερες των τελευταίων χρόνων (αύξηση μέχρι 11% για κατανάλωση μέχρι 800 Κwh, μέχρι 3% κατανάλωση 1000 έως 2500 Κwh) δεν είναι μεμονωμένη ούτε θα είναι και η μοναδική.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου, η διοίκηση της ΔΕΗ έχει ταχθεί υπέρ της ετήσιας σταδιακής αύξησης των τιμολογίων, προκειμένου να αποφευχθεί μία απότομη άνοδος-σοκ αφού υπολογίζεται ότι μέχρι το 2013 θα πρέπει να αυξήσει τα τιμολόγια τουλάχιστον κατά 40-50%! Αυτές οι αυξήσεις συμβαίνουν για τρεις λόγους: 1) η ΔΕΗ προωθεί την ανταγωνιστικότητα της ενέργεια για το καινούργιο φρούτο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) επιδοτώντας την με ένα επιπλέον τέλος το οποίο πληρώνουμε εμείς στον λογαριασμό μας, 2) η ΔΕΗ αναμένεται να αρχίσει να πληρώνει πρόστιμα για να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του χρηματιστηρίου ρύπων και των οριζόμενων από την σχετική αγορά ορίων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, 3) η ΔΕΗ πρέπει να ανεβάσει της τιμές της ώστε να καταστήσει, σύμφωνα με τους κανονισμούς της ελεύθερης αγοράς, ανταγωνιστικές τις ιδιωτικές εταιρίες παραγωγής ενέργειας, οι οποίες προς το παρόν πουλάνε ενέργεια κυρίως σε βιομηχανία και καταστήματα.
Παράλληλα με την αύξηση των τιμολογίων για τα νοικοκυριά γίνεται και μείωση της τιμής πώλησης στην βιομηχανία (μέχρι 8%) και τα καταστήματα (μέχρι 9,2%). Αυτό μας δείχνει και την ταξική φύση της αλλαγής, δηλαδή ότι το κόστος θέλουν να το πληρώσει η εργατική τάξη εξαιρώντας τα υπόλοιπα οικονομικά συμφέροντα. Αυτό το εγχείρημα δεν είναι περίεργο που προέρχεται από μία δημόσια εταιρία όπως η ΔΕΗ. Η ΔΕΗ δεν υπήρξε ποτέ ούτε φυσικά είναι σήμερα μία «φιλολαϊκή» εταιρία. Κάθε εταιρία έχει ως σκοπό της το κέρδος και όποιος εξαρτάται από τα συμφέροντά της (ορισμένοι μόνιμοι εργαζόμενοι, γραφειοκράτες συνδικαλιστές και λοιποί παρατρεχάμενοι) δεν μπορεί να μας πει κάτι διαφορετικό. Η ουσία, για εμάς, βρίσκεται στο γεγονός ότι η τιμή της ενέργειας, είναι πάντοτε σε άμεση εξάρτηση με το πόσο έντονος είναι ο κοινωνικός ανταγωνισμός. Έτσι καθώς στις μέρες μας τα πράγμα γίνονται όλο και πιο ανταγωνιστικά, ακριβαίνει για εμάς η τιμή της κιλοβατώρας. Όχι όμως και για τον ΣΕΒ, το πιάσατε το υπονοούμενο; Επιπλέον μπαίνουν στην μέση ιδιωτικά συμφέροντα όπως του Μυτιληναίου για να πάρουν το κομμάτι τους από την πίτα. Όχι όμως μόνοι τους, σε συνδυασμό με τα κρατικά συμφέροντα θα πούμε εμείς. Με δύο λόγια αυτό μου μας επιφυλάσσει κράτος και κεφάλαιο όσον αφορά τις ενεργειακές τιμές είναι: πιο φτηνή ενέργεια από ιδιωτικές μονάδες παραγωγής για την βιομηχανία και τα καταστήματα, πιο ακριβή ενέργεια από τον κρατικό τομέα για τα νοικοκυριά.
Τα πολυδιαφημισμένα κοινωνικά τιμολόγια της ΔΕΗ με τα οποία μας βομβαρδίζουν στην τηλεόραση μιλάνε για μείωση της κατανάλωσης κατά 10% και 20% σύμφωνα με κοινωνικά κριτήρια (π.χ. για χαμηλά εισοδήματα). Θεωρούμε ότι όλη αυτή η ιστορία είναι σχεδιασμένη ξεκάθαρα ως μία προπαγάνδα που προσπαθεί να αποπροσανατολίσει τον κόσμο από αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Σου λένε δηλαδή ότι προνοούν για μείωση τιμών, όμως δεν σου εξηγούν ότι αυτό θα γίνει πάνω στην αύξηση που θα λάβει χώρα! Δηλαδή σου υπόσχονται ουσιαστικά … μία μικρότερη αύξηση, μόνο που αυτό δεν στο λένε ξεκάθαρα! Επιπλέον, τα κοινωνικά κριτήρια είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να μην μπορούν να τα πιάσουν τα κοινωνικά στρώματα που θα επωφελούνταν. Για παράδειγμα, μία μέση τετραμελής οικογένεια είναι αδύνατο να καταναλώνει μόνο 1000 με 1200 κιλοβατώρες το τετράμηνο ιδιαίτερα στην χειμερινή περίοδο που οι ανάγκες είναι αυξημένες. Επιπλέον, είναι γνωστό ότι αν είσαι νέος/α, επισφαλής εργαζόμενος/η, άνεργος/η με τα ανάλογα εισοδήματα, η μόνη σου δυνατότητα ώστε να μην μένεις με τους γονείς σου είναι να συγκατοικείς με περισσότερους ανθρώπους και άρα να έχεις μία μεγαλύτερη κατανάλωση. Και ρωτάμε: πόσοι επισφαλείς εργαζόμενοι ή περιστασιακοί άνεργοι καταφέρνουν να μένουν σε ένα σπίτι που καταναλώνει 800 κιλοβατώρες; Ελάχιστοι; Πολύ σωστά! Κερδίζετε δώρο μία οικιακή συσκευή που λειτουργεί… με φωτοβολταϊκά!
Ρύποι , ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το πράσινο παραμύθι
Ακούγοντας για φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες και υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις όλοι έχουμε την τάση να φανταζόμαστε στο μυαλό μας καθαρές φουτουριστικές πόλεις οπού όλα είναι αγνά και ήρεμα και οι κοινωνίες έχουν φτάσει στην πολυπόθητη ισορροπία μεταξύ ανθρώπου, τεχνολογίας και περιβάλλοντος. Η πραγματικότητα όμως απέχει πολύ από αυτό. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) δεν είναι κάτι καινούργιο, ο άνθρωπος πάντα χρησιμοποιούσε το νερό και τον αέρα για να παράγει ενέργεια για την μετακίνηση και την τροφή του. Για πιο σκοπό, λοιπόν, γίνεται τόσος ντόρος τελευταία για τις ΑΠΕ; Η ανάπτυξη των ΑΠΕ (και γενικότερα των πράσινων τεχνολογιών και προϊόντων) την τελευταία εικοσαετία, παρόλο που προωθείτε με πρόσχημα την σωτηρία του περιβάλλοντος στην πραγματικότητα είναι στην πραγματικότητα μια ανεκμετάλλευτη και πολλά υποσχόμενη αγορά, η οποία αν και φαντάζει ηθικά σωστή δεν παύει να αποτελεί τίποτα περισσότερο από ένα ωραιοποιημένο προσωπείο του κεφαλαίου. Στην πραγματικότητα, οι ΑΠΕ αποτελούν καινούργια καταναλωτικά προϊόντα που, από την μία μεριά, είναι σχεδιασμένα ώστε να δώσουν με τα κέρδη τους παράταση ζωής στο καταστροφικό τόσο για την κοινωνία όσο και το περιβάλλον καπιταλιστικό σύστημα και, από την άλλη μεριά, να διοχετεύσουν τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές αντιστάσεις και ανησυχίες του κόσμου στην κατανάλωση «φιλικών προς το περιβάλλον» προϊόντων.
Θα ήταν αστείο να πιστέψει κανείς πώς ένα σύστημα που βασίζεται στην υπερκατανάλωση πρώτων υλών θα μπορούσε να λειτουργήσει μόνο με τις ΑΠΕ που από την φύση τους είναι ασυνεχούς φύσης, ήπιας καταναλωτικότητας και χαμηλής έντασης. Θεωρούμε ότι το ενεργειακό σχέδιο που προωθείται δεν είναι η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων από τις ΑΠΕ αλλά ένας συνδυασμός στην χρήση τους με γνώμονα για την μεγαλύτερη δυνατή κερδοφορία και λειτουργικότητα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εισάγεται και η ιδέα του χρηματιστηρίου ρύπων σύμφωνα με το οποίο μπαίνουν πρόστιμα σε εταιρίες (όπως η ΔΕΗ) πράγμα που, φυσικά δεν γίνεται για την σωτηρία του περιβάλλοντος. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι δημιουργούνται δύο ταχύτητες στον πλανήτη: οι χώρες που θα έχουν λεφτά να αγοράζουν δικαιώματα ρύπανσης και οι χώρες που θα αναγκαστούν να δεσμεύσουν τους φυσικούς τους πόρους στην υπηρεσία της ελεύθερης αγοράς. Τέτοια είναι διλήμματα στα οποία μας βάζουν να διαλέξουμε. Εμείς προτείνουμε να βγούμε από τα αδιέξοδα που μας θέτουν και από ψεύτικα διλήμματα όπως η πράσινη ανάπτυξη που συνεχίζουν την ίδια λογική εκμετάλλευσης με οικολογικό προσωπείο. Οι αλλαγές που προωθεί κράτος και κεφάλαιο όπως η άνοδος των ενεργειακών τιμών δεν θεωρούμε ότι θα πραγματοποιηθούν έτσι κι αλλιώς. Η επιτυχίας τους θα εξαρτηθεί από τις μορφές κοινωνικών αντιστάσεων που θα δώσουν τις απαντήσεις τους, τις μελλοντικές εξεγέρσεις και τις προοπτικές που θα ανοίξουν.
Κοινωνικές αντιστάσεις, άμυνες και προοπτικές
Πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό να επιτεθούμε σε αυτό που συμβαίνει οργανώνοντας ανοιχτές συνελεύσεις στις γειτονιές για όλους τους για άνεργους, φοιτητές, επισφαλείς, «μαύρους» εργαζόμενους. Πολλά μπορούμε να κάνουμε αν μοιραστούμε τις αρνήσεις και τις επιθυμίες μας: να δείξουμε αλληλεγγύη σε όσους εργαζόμενους-γείτονές μας διωχθούν για χρέη στη ΔΕΗ και σε ιδιωτικές εταιρίες, να οργανώσουμε στάση πληρωμών, να προχωρήσουμε σε αυτομείωση ενεργειακών τιμολογίων, να σχεδιάσουμε απαλλοτριώσεις ηλεκτρικού ρεύματος με σκοπό να πάρουμε πίσω αυτά που ήδη μας κλέβουν, να μεθοδεύσουμε την αυτοοργάνωση συλλογικών δομών αντιεμπορευματικής ενεργειακής παραγωγής. Πολύ σημαντικό στην πορεία του νέου κοινωνικού-ενεργειακού αγώνα που ανοίγει είναι να αντιληφθούμε ότι οι περιβαλλοντικοί και ταξικοί-εργατικοί αγώνες (και όχι οι γραφειοκρατικοί-συνδικαλιστικοί) σε Κοζάνη-Πτολεμαϊδα, είναι αγώνες που μας αφορούν. Να σαμποτάρουμε την παραγωγή, διανομή και μέτρηση της ενέργειας αν χρειαστεί. Σε μία τέτοια πορεία πραγμάτων δεν μπορούμε να μην οραματιστούμε μία κοινωνική-ταξική αυτοοργάνωση στη παραγωγή, διανομή και χρήση της ενέργειας που θα είναι από εμάς και για εμάς. Αυτό είναι και το ελπιδοφόρο στοιχείο στις δύσκολες μέρες που έρχονται. Ό,τι βγαίνει στην επιφάνεια η συλλογική ανάγκη να ξαναανακαλύψουμε το «εμείς». Αυτό να κάνουμε λοιπόν, μέσα από συζητήσεις, συνελεύσεις γειτονιάς, καταλήψεις, άμεσες δράσεις, σαμποτάζ, συνδέσεις με άλλους αγώνες. Να βάλουμε τις ανάγκες μας στο κέντρο του συνολικότερου αγώνα για κοινωνική απελευθέρωση.
*Για παράδειγμα η μηχανοποίηση στις βιοτεχνίες,τα αυτόματα συστήματα για την πληρωμή λογαριασμών στις δημόσιες υπηρεσίας, κ.α.